"Μουσικά Ταξίδια" του Νίκου Ιωαννίδη

J.S. BACH

THE BRANDENBURG CONCERTOS

Zefiro – Alfredo Bernardini

(Arcana – A452 – 2018 – 112΄)

Τα έξι Βραδενβούργια κοντσέρτα του J.S. Bach (1685-1750) αποτελούν, ως σύνολο, ένα από τα πλέον αγαπητά, πολυπαιγμένα και ηχογραφημένα έργα κλασσικής μουσικής. Αξίζει , απλώς, να παραθέσουμε τις σχετικά πρόσφατες, εξαιρετικές ερμηνείες του Rinaldo Alessandrini με τους Concerto Italiano (Naïve - 2008), του John Butt με τους Dunedin Consort (Linn - 2018) και του Trevor Pinnock με τους European Brandenburg Ensemble (Avie - 2008).

Το σύνολο αυτών των κοντσέρτων ονομάστηκαν έτσι από τον μελετητή του έργου του J.S. Bach, Philipp Spitta. Αφορμή, ασφαλώς, αποτέλεσε η αφιέρωσή τους από τον μεγάλο μπαρόκ μουσουργό στον αξιωματούχο Christian Ludwig του Brandenbourg – Schwedt, ετεροθαλή αδελφό του βασιλιά Friedrich του 1^ου της Πρωσίας, και αποτελούν καρπό της  - από το 1717 – πολύ παραγωγικής θητείας του J.S. Bach ως μουσικού διευθυντή στην αυλή του πρίγκιπα Leopold του Anhalt στην πόλη Cöthen.

Ο J.S. Bach, χάρις στην φαινομενική φιλομάθεια και εργατικότητά του, κατάφερε στα έξι αυτά κοντσέρτα – όπως και σε όλο το τεράστιο έργο του- να παντρέψει, με εκπληκτική δεξιοτεχνία, βασικά  στιλιστικά χαρακτηριστικά της μελωδικής ιταλικής σχολής (“concerto grosso” και “solo concerto”) με τη, βασισμένη σε κομψούς χορευτικούς ρυθμούς, γαλλική σχολή και την αυστηρότητα της γερμανικής αντίστιξης. Συνέβαλε, έτσι, τα μέγιστα στη δημιουργία του αποκαλούμενου «μεικτού στιλ» (“gemischter stil”).

Στο 1^ο κοντσέρτο πρωταγωνιστούν τρία μέρη: Σύνολο βιολιών με σόλο βιολί σε συνεχή μουσικό διάλογο με σύνολο πνευστών (όμποε) σε τέσσερα μέρη, αντιπαρατιθέμενα με ένα ζευγάρι από κόρνα.

Στο 2^ο κοντσέρτο τα έγχορδα περιορίζονται σε μια απλή, διακριτική συνοδεία των τεσσάρων πρωταγωνιστών οργάνων, δηλαδή του φλάουτου με ρύγχος (της Dorothee Oberlinger), του όμποε (του Paolo Grazzi), του σόλο βιολιού (της Cecilia Bernardini) και της τρομπέτας σε φα (του Gabriele Cassone), που αναλαμβάνει ένα ιδιαίτερα δεξιοτεχνικό μέρος.  

Τρία μικρά σύνολα των τριών οργάνων το καθένα (βιολιά, βιόλες και τσέλα), άλλοτε με σόλο και άλλοτε σε διάλογο μεταξύ τους, συνθέτουν την ιδιαίτερη τριμερή δομή του 3^ου κοντσέρτου.

Όμως στο 4^ο κοντσέρτο ο μεγάλος πρωταγωνιστής, στο πρώτο και τρίτο μέρος του, είναι το βιολί της Cecilia Bernardini, που φαίνεται σαν να «πετάει» με τρόπο θαυμαστό πάνω από τις συγχορδίες της ορχήστρας, συνοδευόμενο από τα δύο φλάουτα με ρύγχος, που βρίσκουν και αυτά με τη σειρά τους χώρο για να ακουστούν στο προσκήνιο.

Αντίθετα, στο 5^ο κοντσέρτο το τσέμπαλο του Francesco Corti «υφαίνει» ένα εκπληκτικής ομορφιάς μουσικό υφαντό με καλαισθησία και απαράμιλλη ευαισθησία, παρεμβαλλόμενο ανάμεσα στους μουσικούς διαλόγους του βιολιού της Cecilia Bernardini και του φλάουτου του Marcello Gatti.

  Τέλος, στο 6^ο και τελευταίο κοντσέρτο και στο πρώτο μέρος του οι δύο βιόλες του Stefano Marcocchi και της Teresa Ceccato ακούγονται σαν να αποδύονται σε ένα πολύ απαιτητικό και συνάμα γοητευτικό παιχνίδι ερωτήσεων -  απαντήσεων.

Το διπλό αυτό CD του μουσικού συνόλου με όργανα εποχής Zefiro, με τον Alfredo Bernardini στο όμποε και τη διεύθυνση, συμπληρώνεται από την ουβερτούρα BWV 1067 σε σι μινόρε, που χρονολογείται γύρω στο 1738-39, στην ουσία μια ορχηστρική σουίτα σε γαλλικό στυλ, αλλά και με ιταλικό «χρώμα», αφού πρωταγωνιστεί το φλάουτο ( στη συγκεκριμένη ηχογράφηση παιγμένο πάλι από τον Marcello Gatti) κατά τα πρότυπα του ιταλικού σόλο κοντσέρτου. Το έργο αυτό ολοκληρώνει τον ήδη ηχογραφημένο κύκλο από τους Zefiro και τον Alfredo Bernardini (Arcana A400 - 2017) με όλες τις ουβερτούρες – ορχηστρικές σουίτες  του J.S. Bach, που έτυχε θερμής αποδοχής από τους μουσικοκριτικούς.

Ο Alfredo Bernardini επιλέγει με γνώση και ευθυκρισία τις αυξομειώσεις των εντάσεων της μουσικής, φροντίζει να προβάλλονται ανάγλυφα τα αντιστικτικά διαλογικά μέρη μεταξύ των διαφόρων οργάνων και προσφέρει άπλετο χώρο στους θαυμάσιους σολίστες – μουσικούς αυτής της ηχογράφησης να αξιοποιήσουν όλη την τέχνη και την εκφραστικότητά τους, ως μουσικές προσωπικότητες.

Τα Βραδενβούργια κοντσέρτα αποτελούν μια συλλογή συνθέσεων στα οποία,  χάρις στη μουσική ευφυΐα του δημιουργού τους, αποθεώνονται οι εκφραστικές δυνατότητες όλων των οργάνων, αλλά και αναδεικνύεται η ασύγκριτη γνώση του μεγάλου συνθέτη σε θέματα μουσικής φόρμας και ενορχήστρωσης. Αποτελούν δημιούργημα ενός ανθρώπου, που είδε την πρώτη του σύζυγο και έντεκα παιδιά του να πεθαίνουν, όμως δε λύγισε ψυχικά, αλλά, χάρις στη βαθειά πίστη του,  συνέχισε να υπηρετεί με τη μουσική του– όπως πίστευε - τη δόξα του ύψιστου Θεού. Ευτυχώς για εκείνον αλλά, ασφαλώς, και για μας.

ΝΙΚΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ