ΑΘΑΝΑΣΑΚΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΟΛΟΥ

 

Μιας και βρισκόμαστε στα μέσα του καλοκαιριού, δίνεται η ευκαιρία σε πολλούς από εμάς να ταξιδέψουμε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και να γνωρίσουμε τα ήθη και έθιμα όχι μόνο της σύγχρονης εποχής αλλά και των αρχαίων χρόνων. Έτσι, φάνηκε ταιριαστό να παρουσιάσουμε ένα αφιέρωμα σε ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μουσεία της ελληνικής επαρχίας που πρωτοπορεί τεχνολογικά και εκθέτει την ιστορία της θεσσαλικής γης με τον καλύτερο τρόπο.

Ø      Ιστορικά στοιχεία

Το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, λοιπόν, είναι ένα από τα παλαιότερα Μουσεία της χώρας και μέχρι σήμερα παραμένει το κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλίας. Κτίσθηκε το 1909 με χρήματα που διέθεσε ο Αλέξιος Αθανασάκης από την Πορταριά του Πηλίου. Πρόκειται για ένα ισόγειο νεοκλασικό κτήριο με συνολικό εμβαδόν 870 τ.μ. που περιλαμβάνει επτά χώρους έκθεσης. Το αρχικό σχέδιο κατασκευής εκπόνησε ο μηχανικός της Αρχαιολογικής Εταιρείας Α. Αγγελίδης και το υλοποίησε ο αρχιτέκτονας Ι.Π. Σκούταρης. Βρίσκεται στην παραλία του Βόλου, μέσα στο πάρκο της περιοχής του Αναύρου. Η αφορμή και ο σκοπός της ίδρυσής του υπήρξε η στέγαση και η έκθεση των γραπτών επιτύμβιων στηλών από το νεκροταφείο της αρχαίας Δημητριάδας, που είχαν έρθει στο φως με τις ανασκαφές του Α. Αρβανιτόπουλου στις αρχές του 20ου αι.

Η πρώτη έκθεση πραγματοποιήθηκε από τον εν λόγω αρχαιολόγο, με κύριο στόχο την ανάδειξη των γραπτών επιτύμβιων στηλών της αρχαίας Δημητριάδας. Το 1913-14 ο ίδιος προχώρησε σε αναδιάταξη της έκθεσης των στηλών, ενώ παράλληλα δημιούργησε στον προθάλαμο του Μουσείου την αναπαράσταση ενός ταφικού μνημείου με αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη. Το 1940 το Μουσείο κλείνει λόγω του πολέμου και οι αρχαιότητες απομακρύνονται και φυλάσσονται σε ασφαλές μέρος. Μετά το τέλος του πολέμου το Μουσείο επαναλειτούργησε αμέσως, όμως και πάλι έκλεισε το 1955-56, καθώς είχε υποστεί σημαντικές ζημιές από τους σεισμούς που έπληξαν εκείνη την περίοδο την πόλη του Βόλου. Με ενέργειες του τότε εφόρου Δ.Ρ. Θεοχάρη πραγματοποιήθηκαν εργασίες στερέωσης, αναστήλωσης και ανακαίνισης του κτιρίου, οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 1959-60.

Η επανέκθεση από το Δ.Ρ. Θεοχάρη στόχευε στην παρουσίαση χαρακτηριστικών αντικειμένων του πολιτισμού που αναπτύχθηκε στη Θεσσαλία από τους προϊστορικούς ως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Η έκθεση περιορίστηκε σε τέσσερις αίθουσες. Στις αίθουσες 2 και 4 τοποθετήθηκαν οι γραπτές στήλες της Δημητριάδας, ευρήματα μυκηναϊκής, γεωμετρικής, αρχαϊκής, κλασικής και ελληνιστικής περιόδου από διάφορες περιοχές της Θεσσαλίας. Η επόμενη αίθουσα ήταν αφιερωμένη στην πλαστική των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων της Θεσσαλίας, σε χάλκινα μικροτεχνήματα της Γεωμετρικής και Αρχαϊκής περιόδου από το ιερό της Φίλιας στην Καρδίτσα και το ναό του Θαυλίου Διός στις Φερές. Η τέταρτη αίθουσα περιελάμβανε κυρίως ανάγλυφα και γλυπτά Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων.

Το 1975-76 ο καθηγητής Γ.Χ. Χουρμουζιάδης ολοκλήρωσε την έκθεση στις υπόλοιπες αίθουσες του Μουσείου. Η βασική ιδέα του τρόπου έκθεσης που ακολουθήθηκε σε αυτή την προσπάθεια ήταν ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της έκθεσης, που επιτεύχθηκε με την τοποθέτηση των αντικειμένων κατά θεματικές ενότητες, ελεύθερα στο χώρο, χωρίς προθήκες, μέσα σε κόγχες και πάνω σε ράφια που κατασκευάστηκαν με υλικά ανάλογα της εποχής στην οποία αναφερόταν η έκθεση. Έτσι, με τον πρωτοποριακό για την εποχή τρόπο, δημιουργήθηκαν δύο νέες εκθέσεις, η πρώτη για τον Νεολιθικό πολιτισμό στην αίθουσα 3 και η δεύτερη για τα ταφικά έθιμα στην αρχαιότητα στην αίθουσα 6.

Τη δεκαετία του 1980 καθιερώθηκε στο Μουσείο του Βόλου ο θεσμός των περιοδικών εκθέσεων. Αρχικά, για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιήθηκε ο προθάλαμος του Μουσείου, αίθουσα 1, και αργότερα μια νέα ξεχωριστή μικρή αίθουσα, η αίθουσα 8. Στις αίθουσες των περιοδικών εκθέσεων φιλοξενήθηκαν κατά καιρούς ευρήματα από σωστικές ανασκαφές της Εφορείας, αφιερώματα σε προσωπικότητες της περιοχής, όπως ο λαογράφος Κίτσος Μακρής, καθώς και η ιδιωτική συλλογή του κ. Αγγ. Μπάστη, που αριθμεί 2500 αντικείμενα και δωρίθηκε το 1994 από τον συλλέκτη στο Μουσείο του Βόλου.

Μέχρι το τέλος του 2002, η έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου περιείχε αρχαιότητες που προέρχονται από ολόκληρη τη Θεσσαλία και χρονολογούνται από την παλαιολιθική εποχή έως και τους όψιμους ρωμαϊκούς χρόνους. Ο τεράστιος πλούτος των αρχαιολογικών ευρημάτων της συλλογής του Μουσείου και η παράλληλη έλλειψη επαρκών εκθεσιακών χώρων και αποθηκών έκαναν επιτακτική την ανάγκη επέκτασης του κτηρίου. Το μακροχρόνιο αυτό αίτημα, αν και είχε διατυπωθεί από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, υλοποιήθηκε μόλις το 2004. Συγκεκριμένα, τον Αύγουστο του 2004 εγκαινιάστηκε η νέα πτέρυγα του Μουσείου Βόλου, που κατασκευάστηκε σε άμεση επαφή με το παλαιό κτήριο του Μουσείου. Το νέο κτήριο διαθέτει πρόσθετους εκθεσιακούς χώρους, εκτεταμένες αποθήκες με σύγχρονο εξοπλισμό και ελεγχόμενες συνθήκες διατήρησης των αρχαιοτήτων, ενώ παράλληλα στεγάζει τα γραφεία της ΙΓ΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών αρχαιοτήτων. Η κατασκευή του νέου κτηρίου πραγματοποιήθηκε παράλληλα με τις εργασίες ανακαίνισης του παλιού, νεοκλασικού κτηρίου, ενώ και τα δύο έργα εντάχθηκαν στο Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο στήριξης, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πολιτισμός με καταληκτική ημερομηνία το Δεκέμβριο του 2006.

Μετά την επανέκθεση του 2004, το Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου φιλοξενεί αρχαιολογικά ευρήματα από όλη τη Θεσσαλία, από την παλαιολιθική περίοδο έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Η έκθεση αναπτύσσεται σε οκτώ αίθουσες στο ισόγειο του παλιού και νέου κτηρίου και περιλαμβάνει ευρήματα από τις αρχαιολογικές έρευνες που άρχισαν στη Θεσσαλία στις αρχές του 20ου αιώνα και συνεχίζονται έως σήμερα. Ενημερωτικά κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες εμπλουτίζουν την έκθεση επιτρέποντας στο μη ειδικό κοινό την εμπεριστατωμένη πληροφόρησή του για το είδος και τη χρήση των αρχαιολογικών ευρημάτων, καθώς και για τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους τα εκθέματα αυτά προήλθαν. Σήμερα πλέον το Μουσείο λειτουργεί με δύο εκθέσεις, τη μόνιμη έκθεση που περιλαμβάνει αρχαιότητες που χρονολογούνται από την παλαιολιθική εποχή έως τη ρωμαϊκή περίοδο και προέρχονται από ολόκληρη τη Θεσσαλία, και την περιοδική έκθεση με θέμα "Αγώνες και Αθλήματα στην Αρχαία Θεσσαλία".

Το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο του Βόλου ανήκει οργανικά στην ΙΓ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του Βόλου, η οποία αποτελεί περιφερειακή Υπηρεσιακή μονάδα του Υπουργείου Πολιτισμού με αρμοδιότητα στις Προϊστορικές και Κλασικές αρχαιότητες του Νομού Μαγνησίας.

Ø      Εκπαιδευτική Πολιτική

Το Αθανασάκειο Μουσείο Βόλου αποτελεί πόλο έλξης για τα σχολεία όλων των βαθμίδων της περιοχής της Θεσσαλίας αλλά και γενικότερα για όλες τις σχολικές εκδρομές που γίνονται στην περιοχή με επισκέπτες από όλη την Ελλάδα.

Στα πλαίσια της εκπαιδευτικής πολιτικής οργανώνονται επισκέψεις από ομάδες μαθητών. Μάλιστα, ενώ η είσοδος για το κοινό κοστίζει € 2, σε αυτές τις περιπτώσεις η είσοδος είναι δωρεάν. Επίσης μειωμένη ή και ελεύθερη είσοδο δικαιούνται διάφορες κατηγορίες επισκεπτών που εντάσσονται στην εκπαιδευτική κοινότητα, όπως για παράδειγμα  οι συμμετέχοντες σε Διεθνή Συνέδρια, οι συμμετέχοντες σε προγράμματα εκδρομών του Οργανισμού Εργατικής Εστίας, φοιτητές ξένων χωρών (τόσο της Ε.Ε. όσο και τρίτων χωρών) και οι στρατιώτες. Επίσης, κάθε χρόνο υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες ημέρες όπου η πρόσβαση στους αρχαιολογικούς χώρους είναι ελεύθερη στα πλαίσια της γνωριμίας του κοινού με την πολιτιστική μας κληρονομιά. Τέτοιες μέρες είναι η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου), η Διεθνής Ημέρα Μουσείων (18 Μαΐου), η Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού (27 Σεπτεμβρίου) και οι επίσημες αργίες του κράτους. Έτσι δίνεται η ευκαιρία σε όλους τους πολίτες να επισκεφτούν τους αρχαιολογικούς χώρους και να γνωρίσουν από κοντά τα αρχαία μνημεία και αντικείμενα.

Όσον αφορά τις παροχές μέσα στο μουσείο, η σημαντικότερη εκπαιδευτική συνεισφορά είναι το νέο πρόγραμμα εικονικής περιήγησης στο μουσείο που ονομάζεται iMuse. 

Το ερευνητικό πρόγραμμα αποτελεί υλοποίηση ενός νέου τύπου εικονικού Μουσείου, σχεδιασμένο ειδικά για το Μουσείο του Βόλου. Ο ρόλος του είναι να βοηθήσει τους επισκέπτες να γνωρίσουν τα εκθέματα πριν ακόμα μπουν στις αίθουσες. Προς το παρόν, το πρόγραμμα περιορίζεται στην έκθεση της παλαιάς πτέρυγας όμως προβλέπεται ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα θα περιληφθεί και η νέα πτέρυγα αφού οι δυνατότητες του προγράμματος είναι μεγάλες. Μέσω της νέας τεχνολογίας, οι επισκέπτες μπορούν να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για το αρχαιολογικό υπόβαθρο της περιοχής της Μαγνησίας. Το πρόγραμμα αυτό δημιουργήθηκε από το Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η λειτουργία του προγράμματος είναι αρκετά απλή. Οι επισκέπτες μπορούν να ελέγξουν τα αντικείμενα που τους προκαλούν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον μέσα από τις οθόνες αφής των PDA που έχουν στα χέρια τους, να ακολουθήσουν τις προτεινόμενες διαδρομές  ή να δημιουργήσουν δικές τους, να ξεναγηθούν με εικόνες, κείμενα και ηχητική ξενάγηση, να δημιουργήσουν εικονικές αίθουσες μέσα στις οποίες να τοποθετήσουν τα αντικείμενα που θα ήθελαν να δουν συγκεντρωμένα και να ξεναγηθούν από έναν ξεναγό μέσα από εικόνες και πληροφορίες που θα δέχονται στο προσωπικό τους τηλέφωνο. Ακόμη σε κεντρικό χώρο του Μουσείου υπάρχει ένα σημείο πληροφόρησης του κοινού (Infokiosk). Mε τη χρήση τριών οθονών αφής δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να έχουν πανοραμικές κυλιόμενες εικόνες της κάθε αίθουσας ξεχωριστά. Μέσα από τις εικόνες αυτές μπορούν να αντληθούν πληροφορίες για τις ενότητες και τα αντικείμενα της έκθεσης. Οι επισκέπτες μπορούν να συσχετίζουν τα αντικείμενα με τους αρχαιολογικούς χώρους από τους οποίους προέρχονται, βλέποντας φωτογραφίες και μικρής διάρκειας βίντεο. Τέλος, ειδικά για τα εκπαιδευτικά προγράμματα υπάρχει ηλεκτρονική βιβλιοθήκη με θεματολογικές παρουσιάσεις, που μπορούν να προβάλλονται για τα παιδιά στον ειδικό χώρο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου, ενώ μεγάλη καινοτομία του προγράμματος είναι η δυνατότητα που δίνεται στους εκπαιδευτικούς να ετοιμάζουν μόνοι τους νέες παρουσιάσεις χρησιμοποιώντας εικονογραφικό υλικό από τη μεγάλη βάση δεδομένων του προγράμματος.

            Φυσικά, ως απαραίτητα συμπληρώματα υπάρχουν ενημερωτικά φυλλάδια τόσο για τις συλλογές του μουσείου όσο και το πρόγραμμα εικονικής περιήγησης αλλά και εκπαιδευτικά βιβλία στο κατάστημα του μουσείου.

Ø      Συλλογές Μουσείου

Το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείου Βόλου φιλοξενεί στις αίθουσές του (τόσο στην παλιά όσο και στην καινούργια πτέρυγα) ευρήματα από την Μαγνησία αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. Αυτά τα ευρήματα αποτελούν τη μόνιμη συλλογή του Μουσείου. Επίσης, στο υπόγειο του Μουσείου ανακαλύφθηκε, μετά από ανασκαφές τμήμα παλαιοχριστιανικού λουτρικού συγκροτήματος που είναι επισκέψιμο.

Το Μουσείο αποτελείται από 8 αίθουσες στο ισόγειο. Η πρώτη αίθουσα είναι η αίθουσα υποδοχής των επισκεπτών όπου βρίσκονται τα εκδοτήρια εισιτηρίων, το ενημερωτικό υλικό αλλά και οι οθόνες του προγράμματος εικονικής περιήγησης. Οι υπόλοιπες 7 αίθουσες είναι γεμάτες από εντυπωσιακά ευρήματα. Στην αίθουσα 2 υπάρχουν ευρήματα ανασκαφών στο πλαίσιο μεγάλων σωστικών έργων ή δημοσίων έργων. Υπάρχουν αντικείμενα από τις αρχαίες πόλεις της Άλου, των Φερών, του Αερινού και από τους οικισμούς της Κάρλας. Καλύπτουν μια χρονική περίοδο από τα τέλη της νεολιθικής περιόδου μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια. Η αίθουσα 3 περιλαμβάνει τη συλλογή του Άγγελου Μπάστη όπου εκτίθενται ειδώλια, κοσμήματα και εργαλεία της νεολιθικής εποχής. Η αίθουσα 4 παρουσιάζει ευρήματα από τους νεολιθικούς οικισμούς του Σέσκλο, του Προδρόμου Καρδίτσας και του Διμηνίου (7^η χιλιετία – 4 χιλιετία π.Χ.). Περιλαμβάνονται ευρήματα που αφορούν την οικιστική δραστηριότητα (οικοδομικά κατάλοιπα), την οικονομία (γεωργία, κτηνοτροφία, εργαλεία) και την ιδεολογία της εποχής (ειδώλια, κοσμήματα). Η αίθουσα 5 είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή αφού παρουσιάζει τις επιτύμβιες στήλες της Δημητριάδος οι οποίες είναι ακόμα χρωματισμένες αλλά και κτερίσματα τάφων.

Η αίθουσα 6 είναι αφιερωμένη στις χθόνιες θεότητες και σε κτερίσματα τάφων από τις αρχαίες πόλεις των Αμφανών, των Φερών και της Δημητριάδος και ουσιαστικά αποτελεί την εισαγωγή για την αίθουσα 7 η οποία παρουσιάζει τα ταφικά έθιμα με αναπαραστάσεις τάφων, ανάγλυφες και γραπτές επιτύμβιες στήλες και λάκκους αποτέφρωσης. Τέλος, η αίθουσα 8 είναι η νέα πτέρυγα του Μουσείου με θέμα την εξέλιξη της θεσσαλικής πόλης στο μυχό του Παγασητικού Κόλπου. Στηρίζεται σε ευρήματα από τις τρεις σημαντικότερες πόλεις της περιοχής, την Ιωλκό, τις Φέρες και τη Δημητριάδα. Περιλαμβάνει σημαντικά ευρήματα αντιπροσωπευτικά της δημόσιας (όπως το υδραγωγείο ή η ταβέρνα – μαγειρείο) αλλά και της ιδιωτικής ζωής. Στη συγκεκριμένη αίθουσα παρουσιάζεται ένα από τα εντυπωσιακότερα ευρήματα που είναι ένα ερυθρόμορφο αγγείο που είχε δοθεί ως έπαθλο σε νικητή των Παναθηναίων. Είναι ένα από τα δύο αγγεία αυτής της μορφής που διασώζονται. Αποτελείται από 250 ξεχωριστά κομμάτια εκ των οποίων το πρώτο βρέθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα και το τελευταίο το 1985.

Γίνεται αντιληπτό ότι οι βολιώτες αλλά και οι επισκέπτες της περιοχής έχουν όλα τα μέσα στη διάθεσή τους ώστε να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου και να έρθουν σε επαφή με εκθέματα τεράστιας αρχαιολογικής αξίας.

Πηγή:

http://odysseus.culture.gr