"Μουσικά Ταξίδια" από τον Νίκο Ιωαννίδη

VIVALDI

 CONCERTI PER ARCHI III E CONCERTI PER VIOLA D’ AMORE

Accademia Bizantina – Ottavio Dantone – Alessandro Tampieri

( Naïve - OP30570 – 2018 – 115΄)

Η πρόσφατη κυκλοφορία της μουσικής ετικέτας Naïve αφιερωμένης στον Antonio Vivaldi(1678-1741) και για τρίτη φορά σε κοντσέρτα του για έγχορδα  συνδυάζεται με πέντε έργα του «κόκκινου ιερέα» για viola d’ amore.

Η ακόρεστη τάση του μεγάλου συνθέτη για πολύ συχνές μετακινήσεις με σκοπό τις εμφανίσεις και το ανέβασμα παραστάσεων όπερας, όπως και η απίστευτη παραγωγικότητά του, πιστεύεται ότι αποτελούσαν τη δική του ψυχική ανάγκη για αντιστάθμισμα  στο οξύ και χρόνιο άσθμα (“strettezza di petto”, όπως ο ίδιος το αποκαλούσε), από το οποίο δοκιμαζόταν από παιδί.

Ενώ στα αργά μέρη των έργων του θα μπορούσε κανείς να συναισθανθεί την απόγνωση και ματαίωση  που βίωνε, παρά τον φαινομενικά αγέρωχο και γεμάτο αυτοπεποίθηση χαρακτήρα του, στα γρήγορα μέρη – που, συνήθως, πλαισιώνουν τα κοντσέρτα του – προβάλλει η φρενιτιώδης  ορμή και ενέργεια για δημιουργία ως αδήριτη, υπαρξιακή απάντηση στους κινητικούς περιορισμούς του.

Μέσα από  τα κοντσέρτα για έγχορδα της ηχογράφησης αυτής, τους συγκοπτόμενους ρυθμούς, τα ξαφνικά άλματα διαστημάτων, τα επίμονα, επαναλαμβανόμενα ρυθμικά σχήματα και τις δυναμικές που εκπλήσσουν, ο Vivaldi ξυπνά μέσα  μας πολυποίκιλα συναισθήματα. Ζωντανεύει πολύχρωμες μουσικές εικόνες, όχι μόνο από την πόλη στη λιμνοθάλασσα όπου έζησε, τη γαληνοτάτη Βενετία, αλλά και απόηχους από λαϊκούς χορούς τόπων μακρινών και πολιτισμών τόσο διαφορετικών και εξωτικών, σημάδια της εξωστρέφειας αυτής της μεγάλης ναυτικής και εμπορικής δύναμης εκείνης της εποχής. Μελωδικά μέρη (όπως στα αργά μέρη των κοντσέρτων RV161 και RV142) που άλλοτε μάς στοιχειώνουν και άλλοτε μάς ζώνουν με την αχλή μιας μυστηριώδους μελαγχολίας.

Όπως είπε κάποτε η επίσης βενετσιάνα contralto Sara Mingardo, τα γρήγορα δεξιοτεχνικά μέρη (με όρους ρυθμικής αγωγής allegro, allegro molto ή presto) πάντα φέρνουν στο νου της την τρικυμία, ενώ τα αργά (adagio, andante ή largo) μεσαία μέρη των κοντσέρτων του Vivaldi τη γαλήνια λιμνοθάλασσα, ˙ το νερό και την αέναη κίνηση των κυμάτων.

Ο Ottavio Dantone και το σύνολό του Accademia Bizantina αποδίδουν με εντυπωσιακό, θεαματικό τρόπο τους σφριγηλούς ρυθμούς και τις δυναμικές αντιθέσεις των έργων, στηριζόμενοι σε ένα δυνατό basso continuo, λαούτο και μπαρόκ κιθάρα, ενώ ο Alessandro Tampieri αποδίδει εξαιρετικά τις ρέουσες μελωδικές γραμμές των αργών μερών, όπως στα RV167 και RV163 κοντσέρτα.

Όμως ο Antonio Vivaldi, εκτός από εκπληκτικός βιολιστής, γνωρίζουμε ότι ήταν ένας βιρτουόζος στη viola d’ amore (viola all’ inglese, όπως την αποκαλούσε). Μουσικό όργανο με γλυκό, σαγηνευτικό ήχο – χάρις στη δεύτερη, υποκείμενη σειρά δονούμενων «συμπαθητικών» χορδών - που όμως δεν αγαπήθηκε ιδιαίτερα, γιατί «έδενε» δύσκολα με το συνολικό ήχο της μπαρόκ ορχήστρας και είχε περίπλοκο κούρντισμα.

Ο βενετσιάνος συνθέτης ήταν ο πρώτος που έγραψε κοντσέρτα αποκλειστικά για δωδεκάχορδη viola d’ amore, που, όπως πιστεύεται, προορίζονταν για κάποια Anna Maria, τρόφιμη και δεξιοτέχνη μουσικό του Ospedale della Pietá.

Ο Alessandro Tampieri αποδεικνύεται ιδιαίτερα εντυπωσιακός τόσο στα ταχύτατα, ιδιαίτερα απαιτητικά μέρη των κοντσέρτων, όσο και λυρικός κι ευφάνταστος στα αργά, στοχαστικά, αξιοποιώντας όλη την χρωματική παλέτα της viola d’ amore.   

Επίσης, ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει και σε αυτή την κυκλοφορία της σειράς Vivaldi της Naïve για τη  φωτογράφιση του Γάλλου Denis Rouvre στο εξώφυλλο. Συνδυάζοντας στοιχεία υψηλής ραπτικής, πινελιές εκκεντρικότητας και  τολμηρή, μεταμοντέρνα αντίληψη σε – ως επί το πλείστον – γυναικείες μορφές, όλα τα εξώφυλλα της σειράς (από το 1_ο cd του 2000 μέχρι το πιο πρόσφατο, 58_ο ) ξαφνιάζουν και εντυπωσιάζουν με την εξαιρετική αισθητική τους.

Και να σκεφτεί κανείς ότι σχεδόν όλο το ογκώδες έργο του μεγάλου συνθέτη παρ’ ολίγο να μην είχε φτάσει ποτέ μέχρι τις μέρες μας και ότι η ανθρωπότητα χρωστά όλη τούτη τη μουσική πανδαισία, που απολαμβάνουμε σήμερα, στη μνήμη δύο αδικοχαμένων παιδιών, του Mauro Foá και του Renzo Giordano.      

                                                                                       

    

                                                                                   ΝΙΚΟΣ  ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ