"Ο.Α.Σ.Θ.: Εποχούμενο Σχολείο Δημοκρατίας", ένα χρονογράφημα του Ιωάννη Μπαχά

Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2018

     

       Στις σύγχρονες πόλεις, όπως βαυκαλίζονται οι πολιτικοί της πως είναι η Θεσσαλονίκη, οι κάτοικοι τους ζούνε απομονωμένοι στα διαμερίσματα τους στα οποία και ανυπομονούν να γυρίσουν μετά από μια μέρα με μαθήματα, εργασία, οικογενειακές και άλλες υποχρεώσεις, και να κλείσουν ερμητικά την πόρτα, ασφαλίζοντας την, στον επίμονα εφορμούντα εξωτερικό κόσμο. Η προάσπιση της ιδιωτικότητας που εξασφαλίζει προσχηματικά μόνο η οχύρωση του σπιτιού μας και που την υπονομεύουν, ως λαγουμιτζήδες τα αρχαία κάστρα, τα κοινωνικά δίκτυα, που ανοίγουν στοές στην ιδιωτικότητά μας και βάζουν φουρνέλα στη ζωή μας, μας στερεί από τις πολύτιμες κατακτήσεις της δημοκρατίας και του πολυπολιτισμού.     

            Ζούμε το ένα τρίτο ή και περισσότερο της μέρας μας στο διαμέρισμα, ένα ακόμη τρίτο στον χώρο εργασίας μας που συνήθως περιορίζεται σε μερικά τετραγωνικά μέτρα (εκτός βέβαια αν είστε εποχούμενοι διανομείς φαγητού) και επιλέγουμε όσο μπορούμε τον αριθμό και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων που μας περιβάλλουν σε οικία και εργασία. Η επιλογή αυτή όμως είναι και περιορισμός και αποκλεισμός των νέων εμπειριών. Πως θα εισέλθει λοιπόν ο σύγχρονος Θεσσαλονικιός στη νέα εποχή της τεχνολογίας και της παγκοσμιοποίησης; Πώς θα γνωρίσει τις συμπεριφορές, τα ήθη, τις συνήθειες των νέων λαών που μπολιάζουν την ιστορία της πόλης (από την ίδρυση της βεβαίως); Πώς θα εκπαιδευτεί ο συμπολίτης μας στην ανοχή στη διαφορετικότητα, στην αναγνώριση και αποφυγή της ριζοσπαστικοποίησης, στον πολιτικό πολιτισμό, στους νέους κοινούς κώδικες επικοινωνίας, ευγένειας, στη χρήση των νέων γλωσσαριών της νεολαίας, της τεχνολογίας, κασι τόσα άλλα;

             Ως από (παλαιάς) “μηχανής Θεός” έρχεται ο Ο.Α.Σ.Θ.  να μας διδάξει όλα τα παραπάνω στα “αμφιθέατρα” του, δημοκρατία, ανεκτικότητα, ευγένεια, τρόπους, πολιτισμό αλλά και να δώσει ένα νέο “βήμα” (σημειωτόν) για να εκφράσουμε δημοσίως σε ένα κοινό που υποχρεωτικά ακούει τις απόψεις όλων. Να σημειώσω πως οι σκέψεις των επιβατών για την πολιτική κατάσταση (τη φορολογία, τη διαφθορά, κ.ά.) δεν εκφράζονται λιγότερο κόσμια από ότι των εκπροσώπων μας στο κοινοβούλιο που μας ξαφνιάζουν με το επίπεδο τους. Ποιά είναι αυτά τα μαθήματα που διδάσκονται στο ασθμαίνον “Εποχούμενο Σχολείο Δημοκρατίας” που διασχίζει την πόλη μας σε 100 διαδρομές;

              Τα πάντα ξεκινούν από τη στάση μας. 

           

   Δεν λέμε πως Τα πάντα ξεκινούν από τη “στάση” μας; Τα σκέπαστρα μας ως πίνακες ανακοινώσεων και ιδιαίτερα κοινωνικά δίκτυα, προσκαλούν για μαθήματα πιάνου, ξένων γλωσσών, για μερεμέτια, και για ταξίδια σε προσκυνήματαν καθώς ο πιο εξελιγμένος φορέας μάρκετινγκ στη χώρα, η Εκκλησία, δεν απαξιώνει καθόλου τις επιφάνειες των σκεπάστρων για να καλέσει σε μαθήματα κατηχητικού, αντιαιρετικά σεμινάρια αλλά και εκδηλώσεις λειψανολατρείας που αφθονούν στην πόλη. Σε αυτόν τον πίνακα δίπλα στις ανακοινώσεις της Εκκλησίας (που κανείς δεν σκίζει) μπορεί κανείς να διαβάσει την εκτενή θεωρητική θεμελίωση των αναρχικών μανιφέστων που καλούν σε δράση και συναίνεση στην βία. Η πολυθεματική αυτή εφημερίδα δρόμου στις στάσεις μας, κρατάει συντροφία στον Θεσσαλονικιό όσο βλέπει να περνάνε άδεια μπροστά του τα “Εκτός λειτουργίας” λεωφορεία και παρακολουθεί τις ακίνητες ενδείξεις στις οθόνες με τον χρόνο άφιξης τους. Οι “έξυπνες” στάσεις μας είναι απλώς “κουλτουριάρες”. Μπορεί να μην τηρείται ο αναγραφόμενος χρόνος, όμως όλη η πολιτιστική ζωή της πόλης, εκθέσεις εικαστικών, συναυλίες αλλά και προσκυνήματα μας καλούν να βρούμε τρόπο να τα επισκεφθούμε. Η επιλογή των εκδηλώσεων που αναγράφονται λέει αρκετά για τον χαρακτήρα του Οργανισμού. Ενημερωνόμαστε σχολαστικά για τις εκδηλώσεις στην πόλη, όρθιοι δίπλα στους ξέχειλους κάδους, κάτω από τη σπασμένη στάση με τα γκράφιτι σε μια σουρεαλιστική εικόνα όπου ο μετααποκαλυπτικός κόσμος διεκδικεί τη θέση του τρυπώνοντας κάτω από το στρώμα “μπογιάς” της τεχνολογίας. Και έρχεται η ώρα του “πρώτου κουδουνιού” που μας καλεί στο πρώτο μάθημα δημοκρατίας και κατανόησης των κοινωνικώνν θεσμών και μηχανισμών: η είσοδος στο λεωφορείο.

            Η είσοδος στο λεωφορείο, σχόλιο για τον Καπιταλισμό.

            Στα κατάφορτα λεωφορεία των κεντρικών γραμμών ανεβαίνουν μόνο οι επιδέξιοι με τις ιδιαιτερες ικανότητες. Με τίποτα δεν μπορούν να επιβιβαστούν οι έγγυες, οι ανάπηροι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή οι υπέρβαροι. Για να κατεβεί κάποιος πρέπει κάποιοι επιβάτες να βγουν και να ανεβούν πάλι. Στο “παράθυρο” που ανοίγει αυτή η διαδικασία η “επετηρίδα” χάνεται. Ανεβαίνεις ξανά από την αρχή, η θέση έχει χαθεί και προβληματίζεσαι για την ευγένεια σου που σου στοίχισε το λεωφορείο. Τι εξαιρετικό μάθημα κοινωνικών μηχανισμών!!! Όσοι έχουν θέση στην αγορά εργασίας πιέζονται από όσους θέλουν θέση. Καθώς αυτές είναι περιορισμένες κάποιοι, οι πιο επισφαλείς πρέπει να κατέβουν (να μπουν στην ανεργία, στη διαθεσιμότητα), τότε ανοίγονται ευκαιρίες να πάρεις το “λεωφορείο” της ανάπτυξης, πιεζόμενος και πιέζοντας, εφόσον μπορείς να διακινδυνεύσεις την ασφάλεια σου. Και τι ψυχαναγκασμός είναι πάλι αυτός με την υποχρέωση να κλείσει η πόρτα για να ξεκινήσει το λεωφορείο!!! Τα λεωφορεία στην Ινδία αυξάνουν τη χωρητικότητα τους με την “πολιτική των ανοιχτών θυρών”. Οι επίδοξοι επιβάτες κρέμονται από τις λάβες και το λεωφορείο συνεχίζει το δρόμο του με ανοιχτές πόρτες. Πόσοι συνειρμοί για τον καπιταλισμό. Οι στάσεις που χάνουμε γιατί δεν μπορούμε να βγούμε, το σπρώξιμο και οι διαπληκτισμοί για τις θέσεις καθημένων αλλά και κάποιες προνομιούχες θέσεις σε κόγχες και παράθυρα. Διαβάστε το “Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ” του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν (φέτος είναι τα 100 χρόνια από τη γέννηση του) που περιγράφει τα τρένα “Στολύπιν” που διέσχιζαν τις εσχατιές της Ε.Σ.Σ.Δ. κατάφορτα με “εχθρούς του καθεστώτος”.

          

           Είμαστε μέσα στη “τροχο-Βουλή”.   

           Και είμαστε μέσα, έχοντας πετύχει μια πρώτη νίκη, την είσοδο μας. Ο λεωφορειόδρομος στη Θεσσαλονίκη, είναι σαν το δημόσιο πανεπιστήμιο, παρέχει μια σχετικά ανέξοδη πρόσβαση στην επιτυχία, την ίδια ώρα που αν επιλέξεις το ταξί για να φθάσεις στον προορισμό σου θα κολλήσεις στην κίνηση και θα το πληρώσεις ακριβά. Στριμωγμένοι, αλλά με το ταχύτερο μέσον στην πόλη. Το στρίμωγμα είναι ένα εξαιρετικό μάθημα δημοκρατίας αλλά και μια ψυχαναλυτική συνεδρία ανεκτίμητη. Ο προσωπικός μας χώρος που όταν καταλύεται προκαλεί μηχανισμούς και αντιδράσεις άμυνας, έχει πλέον ανώδυνα και κερδοφόρα για την ψυχολογία μας διαρραγεί. Πλέον δεν απέχουμε μερικά εκατοστά αλλά εφαρμόζουμε σχεδόν απόλυτα με τα σώματα των συνεπιβατών μας. Οι φοβίες μας δέχονται μια επιθετική πολεμική που τις τρομάζει και τις απαξιώνει πλέον στα μάτια μας. Δεν μας πειράζει το πλήθος, δεν μας ενοχλούν τα μικρόβια που κάνουν παγκόσμια συνέδρια στα καθίσματα, στις λαβές, παντού, δεν φοβόμαστε μην μας καταδιώκει κανείς, το πλήθος είναι μέρος του σώματος μας, η εξωτερική στοιβάδα του.

            Και αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε: την ανάγκη του συνεπιβάτη να μιλήσει στο τηλέφωνο, να κουβεντιάσει με τον γνωστό του που είναι μαζί του. Πλέον δίνουμε σημασία στις συζητήσεις των άλλων, μας ενδιαφέρει η ζωή τους, εμπλουτίζει τη δική μας, μας δίνει υλικό για ιστορίες και συζήτηση (εμένα για συγγραφή). Νοιώθουμε σαν τις παλιές τηλεφωνήτριες που μας συνέδεαν και μας ακούγαν. Δεν έχουμε την προνομιακή δυνατότητα των μυστικών υπηρεσιών στην συνακρόαση αλλά έχουμε και εμείς πλέον μια γερή δόση συνακρόασης μέσα στο λεωφορείο. Ανάλογα δε με τη γραμμή αλλάζει και η θεματολογία: Το “39” που κάνει τέρμα στα Δικαστήρια είναι κατάλληλο για δικαστικά έργα, δικογραφίες, νομοθεσία και life style δικηγόρων. Το “27” που κατευθύνεται στο Ψυχιατρείο μεταφέρει και τους χρήστες που μιλάνε στη δικιά τους, ενδιαφέρουσα αργκό, οι γραμμές που περνάνε από το κέντρο της πόλης προς τα Λαδάδικα τις βραδυνές ώρες τα Σάββατα και κυρίως το “78Ν” που μαζεύει τα παιδιά για ύπνο τα χαράματα είναι ένα ταξιδιάρικο νεανικό πάρτυ. Για όσους θέλουν να ακούσουν ξένες γλώσσες το “19” για το Κορδελιό, το “20”, “21”, “32”, “34” και άλλα, δίνουν την ευκαιρία για εξάσκηση στα ρώσικα, τα γεωργιανά, τα αρμένικα, καθώς πολλοί συμπολίτες μας ήρθαν από εκεί και μένουν στα δυτικά της πόλης. Η θλίψη, μαζί με άλλους, ταξιδεύει στη γραμμή προς τα κοιμητήρια με το “66” ενώ οι οπαδοί του Άρη πηγαίνουν στο γήπεδο με το “10” και του Π.Α.Ο.Κ. με το “14”. Δικαστικό δράμα, νεανική κωμωδία, οπαδική, προσφυγιά και ντοκυμαντέρ για άλλους πολιτισμούς, και τόσα άλλα ενδιαφέροντα θέματα για να ακούσεις καθώς δύσκολα πλέον μπορείς να διαβάσεις μέσα στο λεωφορείο ή να πιείς καφέ όπως παλιά.

           Όχι όμως μόνο να ακούσεις αλλά και να μιλήσεις. Υψηλόφωνα και σε όποιο ύφος θέλεις. Οι γραμμές του Ο.Α.Σ.Θ. είναι μια “τροχο-Βουλή”, όπου το “τις βούλεται αγορεύειν;” δεν χρειάζεται να σου το απευθύνει κανείς για να πάρεις τον λόγο. Μια οποιαδήποτε πολιτική αναφορά, σχόλιο (ή και χωρίς αφορμή) ο πολίτης κυρίως ο μεγαλύτερης ηλικίας, κρίνει εις επήκοον όλων τη φορολογία, την ανεργία, τα περιστατικά διαφθοράς, τα εθνικά θέματα, τη νεολαία και τις αξίες της (ιδίως εάν δεν σηκώνονται από τη θέση τους), τη διεθνή πολιτική κατάσταση και τα πρόσωπα, τον Τραμπ, τη Λεπέν, τον Μακρόν, τη Μέρκελ φυσικά. Και μια μεγάλη νίκη κατά της δυναστικής “πολιτικής ορθότητας” επιτυγχάνεται καθώς μπορούμε (έστω και με αντίδραση) να είμαστε ρατσιστές, σεξιστές, αγενείς, συμπαθούντες ακραία κόμματα. Μια αέναη δημοσκόπηση, που ανανεώνει καθόλη τη διάρκεια της διαδρομής, το κοινό της όπου όσοι συμφωνούν νεύουν με επιδοκιμασία, ή μιλάνε και αυτοί, ενίοτε διαφωνούν αλλά και μαλώνουν. Η ψυχοθεραπεία τελειώνει και κανένας δεν σας ζητάει να πληρώσετε. Τα όσα λέχθηκαν τα παίρνεις μαζί σου για σκέψη και τη γνώση  της επίκαιρης κοινής γνώμης ως υλικό για συζήτηση στον κύκλο σου.

          Πήγαίνουμε στον προορισμό μας στριμωγμένοι με αγνώστους και μαθαίνουμε τα πραγματικά όρια τους σώματος μας που είναι αυτά που πραγματικά καταλαμβάνει. Νικάμε τις φοβίες μας με προτεραιότητα την πρόσβαση στον προορισμό μας, ακούμε με ένοχη ευχαρίστηση αποσπάσματα από τις ζωές των άλλων και μιλάμε μπροστά τους ανοιγόμενοι στον κόσμο μακριά από μανίες καταδίωξης και σενάρια συνωμοσίας. Δεχόμαστε έμμεσα κριτική για ανθρώπους και φορείς που ίσως εμείς υπερασπίζουμε και νοιώθουμε πως δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη και προβληματιζόμαστε. Μπορεί να ξεκινάμε ως εγωϊστές και αγενείς, αδιάφοροι προς το άτομα με ειδικές ανάγκες, την έγκυο, το νήπιο, τον ηλικιωμένο αλλά η Μάζα μας διδάσκει σΙγά, σιγά, υπονομευτικά, πως στα λεωφορεία του αύριο ίσως ψάχνουμε εμείς θέση, το παιδί μας, η σύζυγος ή ακόμη και η φωνή μας να ακούγεται τόσο αλλόκοτη όταν μεταναστεύσουμε για δουλειά στο εξωτερικό και δεν θα θέλαμε να μας ρίχνουν άγριες ματιές οι συνεπιβάτες μας. Φθάνουμε πιο μορφωμένοι, πιο ενημερωμένοι, πιο ευαίσθητοι στον προορισμό μας, πιο άνθρωποι.

           Θλίψη, απογοήτευση αλλά και οργή.

           Οι συμπολίτες μου είναι απαισιόδοξοι για τη δραστική αλλαγή στις συγκοινωνίες της πόλης. Πέρασε πολύς καιρός από τότε που τα εργοτάξια του Μετρό προκάλεσαν ένα σκίρτημα στην καρδιά τους με την ελπίδα πως σύντομα θα χαρεί ξανά ιδιωτικό χώρο, συνθήκες υγιεινής και ελεύθερο χρόνο με τη χρήση ενός τέτοιου μέσου. Στην απογοήτευση του ήρθε να προστεθεί η οργή για τον μοναδικό Οργανισμό που καλύπτει τις συγκοινωνίες και τον οποίο κανένας πολιτικός δεν επιλέγει για να μετακινηθεί αλλά αποτελεί θέση όπου κάποιος μπορεί να διορίσει τον πατέρα του για να σχοληθεί δημιουργικά στη σύνταξη του, στέλνοντας ένα μήνυμα σε όλους τους νέους συγκοινωνιολόγους που σπουδάζουν στο εξωτερικό πως δεν υπάρχουν θέσεις στη χώρα και να μην επιστρέψουν σύντομα. Μέσα στο Δεκέμβριο οι πολίτες βγήκαν στο δρόμο για την κατάσταση στον Ο.Α.Σ.Θ. και αυτό είναι μια νίκη, όσο οξύμωρο και να ακούγεται, ο ίδιος ο Οργανισμός μας δίδαξε τη διεκδίκηση και τη δημοκρατία μέσα στις αίθουσες των λεωφορείων του. Τον ευχαριστούμε, μάθαμε, είμαστε έτοιμοι, δώστε μας τις συγκοινωνίες που αξίζουν στην ιστορική μας πόλη.

           Ας επιστρέψουμε λοιπόν στο σπίτι μας. Μην ξεγελιέστε, τίποτε δεν άλλαξε ακόμη οπότε εάν θέλετε να έχετε κάθισμα στην επιστροφή μην πάτε στην αφετηρία. Να πάρετε το λεωφορείο λίγες στάσεις πριν το τέρμα, ώστε στην αφετηρία να κάθεστε. Ο πολίτης βρίσκει τρόπους να βελτιώσει τις συνθήκες. Να τον κρυφακούσετε. Αν χρησιμοποιήσετε το λεωφορείο θα μάθετε πολλά. Με τόσους πολλούς υποψηφίους Δημάρχους πλέον αυτή η πόλη θα χαρούμε να τους δούμε στις διαδρομές μας.

Γιάννης Μπαχάς