The History of Rock: Folk Rock and Progressive Rock (Μέρος 3ο)

Η folk μουσική (σε ελεύθερη μετάφραση «παραδοσιακή») υπήρξε ένα από τα πιο προστατευμένα  και αποκλεισμένα από άλλες επιρροές είδη μουσικής. Κατά τη δεκαετία του ’60 η folk μουσική ταυτιζόταν με την ακουστική μουσική και η ηλεκτρική κιθάρα αποτελούσε απαγορευμένη έννοια. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ένα περιστατικό σε μια συναυλία του Bob Dylan, όταν ο Pete Seeger επιχείρησε να τραβήξει την πρίζα από την ηλεκτρική κιθάρα του Dylan κατά τη διάρκεια του Newport Folk Festival το 1965. 

Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη ότι το σμίξιμο της ακουστικότητας της folk και της σκληράδας της rock προήλθε από rock καλλιτέχνες που αναζητούσαν μια καινούργια ιδεολογία. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ο νέοι rock καλλιτέχνες θέλησαν να διαφοροποιηθούν από τους μεγαλύτερους rock και blues rock τραγουδιστές όπως οι Rolling Stones και ο Elvis. Μετά τον Dylan που έκανε το άνοιγμα, εμφανίστηκαν συγκροτήματα που παρουσίασαν μια έντονη γεύση blues folk μουσικής. Xαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων συγκροτημάτων ήταν οι Jefferson Airplanes στις Η.Π.Α. και οι Fairport Convention στη Μ. Βρετανία που ανακάλυψαν τον πλούτο της βρετανικής folk μουσικής. Ορόσημο θεωρείται το άλμπουμ «Liege and Lief», που χαρακτηρίστηκε ως το πρώτο της βρετανικής folk rock, προσελκύοντας νέους οπαδούς τόσο του συγκροτήματος όσο και της folk rock μουσικής. Βέβαια, αυτό το άλμπουμ δεν ήταν αναίμακτο για τους Fairport Convention αφού οδήγησε σε διαμάχες και τελικά διάλυση του συγκροτήματος με την αποχώρηση των δύο ηγετικών του μελών, Sandy Denny και Richard Thompson. 

Κυριότεροι Καλλιτέχνες	Κυριότερα αλμπουμς
The Byrds	“Liege & Lief”, Fairport Convention
Fairport Convention	“No roses”, Albion Country Band
Steeleye Span	“Please to see the kill”, Steeleye Span
Albion Country Band

Steeleye Span

Αντίθετα, ο Ashley Hutchings, πρώην μέλος του ίδιου συγκροτήματος αναδείχτηκε σε καθοριστικής σημασίας φυσιογνωμία της βρετανικής folk μουσικής δημιουργώντας το συγκρότημα Steeleye Span. Με την προσθήκη του Martin Carthy στο συγκρότημα, πολλοί πολέμιοι αυτού του είδους της rock αναγκάστηκαν να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους και να δουν με άλλο μάτι τον γάμο της folk με τη rock. Οι Steeleye Span, παρά τις συχνές αλλαγές μελών, κατάφεραν να κάνουν της μόδας την βρετανική folk μουσική, πάντα υπό τον μανδία των rock διασκευών, να γεμίζουν στάδια στις Live εμφανίσεις τους και να έχουν μερικά πολύ πετυχημένα singles όπως το Gaudete και το All Around my Hat. 

Ταυτόχρονα με τους Steeleye Span, που κινούνταν κοντά στα όρια της pop rock μουσικής, ο Ashley Hutchings, εμβάθυνε ακόμα περισσότερο στα έγκατα της folk μουσικής αλλά και των παραδοσιακών χορών μέσα από επανεκτελέσεις τραγουδιών των Albion Band. Μάλιστα, κατάφερε να συγκεντρώσει στο άλμπουμ No Roses, σχεδόν όλα τα μεγάλα ονόματα της εποχής στην βρετανική folk. 

Fairport Convention

Δυστυχώς, η κυριαρχία της folk rock μουσικής δεν κράτησε πολύ. Λίγοι καλλιτέχνες κατάφεραν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους και μάλιστα από τη δεκαετία του ’80 και έπειτα, οι οικονομικές δυσκολίες και η αδιαφορία του τύπου έθαψε πολλές προσπάθειες εν τη γενέση τους. Παρόλα αυτά, ποτέ δεν έπαψε να έχει επιρροή και επίδραση σε κάθε γενιά μουσικόφιλων και μουσικών. Πολλοί μεγάλοι καλλιτέχνες όπως ο  Robert Plant, οι Led Zeppelin, ο Mike Oldfield και οι Jethro Tull στηρίζονται σε στοιχεία της παράδοσης. Πλέον κανένας δεν ξαφνιάζεται αν ακούσει ηλεκτρική κιθάρα ή μπάσο σε ένα folk δίσκο ή αν ακούσει γκάιντα σε έναν rock δίσκο (παράδειγμα η συνεργασία του Sting με την Kathryn Tickell).

Ένα άλλο είδος rock όχι τόσο διαδεδομένο ειδικά στην Ελλάδα είναι η progressive rock ή αλλιώς προοδευτική ροκ. Το μότο των συγκρτοημάτων που αντικπροσωπεύουν αυτό το μουσικό ρεύμα θα μπορούσε κάλλιστα να είναι «Για να πας άφοβα εκεί που κανένα άλλο συγκρότημα δεν πήγε...». Οι καλλιτέχνες της προοδευτικής rock βαδίζουν σε μονοπάτια που κανένας άλλος rock καλλιτέχνης δεν έχει πάει. Εισάγουν νέες μορφές αρμονίας και δομής. Προτιμούν τα μεγάλης διάρκειας τραγούδια με μακροσκελή ορχηστρικά τμήματα, με την κιθάρα και τα κίμπορντς να είναι τα κυριότερα μουσικά όργανα και δίνουν μεγάλη έμφαση στη δεξιοτεχνία και την άριστη γνώση των μουσικών οργάνων. Η προοδευτική ροκ μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια μουσική του μυαλού παρά του σώματος. 

Frank Zappa

Πολλά τραγούδια έχουν διαφορετικές ενότητες ή μέρη, στα χνάρια κλασικών συμφωνικών έργων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Starship troopers», των Yes που έχει 3 διαφορετικές ενότητες: Life Seeker, Disillusion και Wurm.

Με επιρροές από τη συμφωνική μουσική αλλά και την ψυχεδελική σκηνή, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 συγκροτήματα όπως οι Nice, Moddy Blues και Procol Harum άρχισαν να δημιουργούν ένα είδος μουσικής  επηρεασμένο από κλασικούς και συμφωνικούς ήχους που αποτέλεσε τη βάση της προοδευτικής rock. Το πιο γνωστό δείγμα αυτής της μουσικής είναι το τραγούδι «A whiter shade of pale» (1967) των Procol Harum που ήταν επηρεασμένο από τον J.S. Bach!

Την ίδια περίοδο έκαναν την εμφάνισή τους στη προοδευτική μουσική σκηνή δύο από τα μακροβιότερα συγκροτήματα του είδους, οι King Crimson και οι Yes που οδήγησαν σε νέα επίπεδα δεξιοτεχνίας και μουσικής σύνθεσης. Το εντυπωσιακό πρώτο άλμπουμ των King Crimson «In the court of the Crimson King» όχι μόνο διαθέτει την ορχηστρική δεξιοτεχνία που συνδέεται άμεσα με την προοδευτική rock αλλά ροκάρει πιο δυνατά από άλλα δείγματα του είδους.  

 

King Crimson

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70 η προοδευτική rock αναπτύχθηκε σε διάφορους τομείς. Αρκετοί καλλιτέχνες εισήγαγαν το θεατρικό κομμάτι στην προοδευτική σκηνή με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Peter Gabriel, τραγουδιστή των Genesis που στις ζωντανές εμφανίσεις του φορούσε διάφορα κοστούμια αποτυπώνοντας την εικόνα (πέρα από τον ήχο) της Progressive rock. Το πρώτο σούπερ γκρουπ της προοδευτικής rock σχηματίστηκε από τους ήδη φτασμένους Emerson, Lake και Palmer και η επανεκτέλεση του Pictures at an exhibition του Mussorgsky (1972) τελειοποίησε τον συνδυασμό κλασική και ροκ μουσικής. Οι πιο γνωστοί εκπρόσωποι της προοδευτικής rock υπήρξαν οι Pink Floyd ενώ το άλμπουμ τους «The Wall» (1979) αλλά και πιο πριν το 1973 με το «Dark Side of the moon» οδήγησε σε τεράστια εμπορική επιτυχία που όμοιά της δεν είχε γνωρίσει άλλο συγκρότητα της προοδευτικής σκηνής. Με επιρροές από τη Blues αλλά και την ψυχεδελική rock δημιούργησαν την εμπορική progressive rock. 

Βέβαια, οι προοδευτικοί καλλιτέχνες αντιμετώπισαν σκληρή κριτική κυρίως για τη στάση τους. Θεωρήθηκαν πομπώδεις και ελιτιστές αφού για να μπει κάποιος στον κόσμο της προοδευτικής rock θα έπρεπε να είναι άριστος μουσικός. Μάλιστα χαρακτηρίστηκαν ως «ανιαροί φανφαρόνοι». Αυτή η αντίδραση οδήγησε σε κάποιες παραλλαγές της όπως η rock των παμπ ή ακόμα και η Punk rock που αποπειράθηκαν να αποδομήσουν το οικοδόμημα της προοδευτικής rock. 

Κυριότεροι Καλλιτέχνες	Κυριότερα τραγούδια
Procol Harum	“A white shade of pale” Procol Harum
The Moody Blues	“Nights in the White Satin”, The Moody Blues
Yes	“Starship troopers” Yes
King Crimson	“21st Century Schizoid Man” King Crimson
Pink Floyd

Παρόλα αυτά, η προοδευτική rock δεν πτοήθηκε και συνεχίζει και τις επόμενες δεκαετίας να δημιουργεί. Οι King Crimson και οι Yes συνέχισαν να ηψογραφούν και να περιοδεύουν με μεγάλη επιτυχία με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το άλμπουμ «Thrak» των King Crimson το 1994 που έδειξε ότι υπάρχει ακόμα ζωή στον πλανήτη. Από κοντά και ο Frank Zappa που αποτελούσε μια κατηγορία μόνος του. Παρά τις αλλεπάλληλες αλλαγές στους συνεργάτες του, μέχρι το 1993 όταν και πέθανε, δημιουργούσε ασταμάτητα τέλεια δείγματα προοδευτικής rock. Οι τελευταίο χρονικά μεγάλοι της προοδευτικής rock είναι οι Dream Theater που από τη δεκαετία του ’90 και μετά γνώρισαν την προοδευτική rock στη νέα γενιά μουσικόφιλων παρουσιάζοντας το έργο τους με επαγγελματισμό και άρτιο μουσικό αποτέλεσμα.